Trong thế giới ngày nay, khi nhịp sống trở nên nhanh hơn, một số phụ huynh và giáo viên có thể vô tình bỏ qua hoặc quản lý không đúng cách thời gian chơi của trẻ. Một số người cho rằng vui khiến trẻ xao nhãng việc học, một số người lại quản lý việc vui chơi của trẻ một cách cứng nhắc, khiến trẻ không có nhiều không gian để sáng tạo và thể hiện bản thân. Ví dụ, một tình huống thường gặp là cha mẹ liên tục ngắt lời trẻ khi đang chơi xếp hình bằng những nhận xét như: "Con đừng để xếp miếng đó ở đây," "Xếp mảnh này ở đây nhìn không đẹp," hoặc "Miếng này không hợp với ngôi nhà con đang xây đâu." Việc quản lý quá mức như vậy sẽ hạn chế khả năng của trẻ trong việc thử nghiệm, mắc sai lầm và học hỏi qua thử và sai, và cản trở trẻ đạt được mục đích của việc vui chơi.
Vui chơi, ở dạng thuần khiết nhất, cho phép trẻ tự đặt câu hỏi và tự trả lời, tham gia chủ động với thế giới thực và thử nghiệm những rủi ro để phát triển. Là một phần tự nhiên, không thể thiếu trong tuổi thơ, vui chơi là yếu tố quan trọng đối với sự phát triển toàn diện của trẻ.
Để đảm bảo trẻ có thể nhận được tối đa lợi ích từ chơi, điều quan trọng là người lớn cần hiểu những đặc điểm chính của việc vui chơi hiệu quả. Dưới đây là năm đặc điểm thiết yếu giúp xác định việc vui chơi có ý nghĩa và hiệu quả.
1. Hoạt động do trẻ lãnh đạo
Ví dụ về hoạt động do trẻ lãnh đạo có thể là trẻ tạo dựng một cửa hàng tạp hóa giả vờ bằng đồ chơi và các vật dụng trong nhà. Trẻ quyết định vai trò, cách tương tác với khách hàng và những món hàng để "bán." Hình thức vui chơi này mang lại cho trẻ quyền kiểm soát hoạt động, cho phép trẻ ra quyết định, giải quyết vấn đề và thể hiện sự sáng tạo, đồng thời xây dựng sự tự tin và ý thức độc lập.
2. Không giới hạn các cơ hội
Ví dụ khi trẻ xây dựng một lâu đài bằng chăn và gối. Không có quy tắc nào về hình dáng của lâu đài, vị trí xây dựng hay mục đích của nó. Trẻ có thể thay đổi thiết kế liên tục, tưởng tượng đó là một lâu đài, tàu vũ trụ hay nơi ẩn náu bí mật, và sáng tạo ra các câu chuyện, tình huống mới. Sự tự do khám phá này khuyến khích sáng tạo, kỹ năng giải quyết vấn đề và nuôi dưỡng sự tò mò của trẻ.
3. Toàn diện và bao quát
Ví dụ về tính toàn diện và bao quát của vui chơi có thể là một nhóm trẻ có các khả năng khác nhau cùng hợp tác để tạo ra một bức tranh trên tường bằng sơn, bút dạ, các hạt nhỏ trang trí. Trong khi một số trẻ tập trung vẽ hoặc tô màu, những trẻ khác đóng góp bằng cách chọn màu sắc, sắp xếp vật liệu hoặc chia sẻ ý tưởng. Hoạt động này giúp phát triển kỹ năng nhận thức (lập kế hoạch và ra quyết định), sự trưởng thành cảm xúc (thể hiện ý tưởng và cảm xúc qua nghệ thuật), phát triển xã hội (hợp tác và giao tiếp với bạn bè) và kỹ năng thể chất (khéo léo trong việc vẽ hoặc tô màu).
4. Lộn xộn và rủi ro
Ví dụ khi trẻ cùng nhau xây dựng một căn bếp làm từ cát hoặc bùn đất. Trẻ trộn bùn, nước và những vật liệu tự nhiên như lá cây hoặc đá để tạo ra "công thức." Hoạt động này có thể làm chỗ trẻ chơi bị bẩn, lộn xộn và có thể có rủi ro đến từ việc trơn trượt hoặc thử thách sự thăng bằng khi di chuyển.
Thông qua thử và sai, trẻ học cách quản lý sự lộn xộn, giải quyết vấn đề và thích ứng với thử thách.
5. Kết nối với thế giới thực
Khi trẻ tổ chức một chợ nông sản giả vờ, trẻ sử dụng những trái cây, rau củ thật và tiền giả, trẻ đảm nhận các vai trò như nông dân, chủ cửa hàng và khách hàng.
Hoạt động này giúp trẻ luyện tập đếm, phân loại và thực hiện giao dịch, trong khi chơi các tình huống mà chúng quan sát trong đời sống hàng ngày.
Chơi không chỉ là một cách để trẻ giết thời gian; nó là một phần thiết yếu trong sự phát triển của trẻ. Thông qua chơi, trẻ tham gia vào những hoạt động học hỏi vừa có ý nghĩa vừa thú vị. Sự kết hợp đặc biệt này làm cho vui chơi trở thành một trong những phương pháp hiệu quả nhất để phát triển các kỹ năng suốt đời như hợp tác, sáng tạo và tư duy phản biện.
Học tập thông qua vui chơi cũng giúp các giáo viên và phụ huynh quan sát và hỗ trợ những sở thích và điểm mạnh tự nhiên của trẻ. Bằng cách tạo ra môi trường khuyến khích sự khám phá và tự do, người lớn có thể hướng dẫn trẻ khám phá thế giới mà không làm cản trở sự sáng tạo hay tự chủ của trẻ.
Tài liệu tham khảo: Bài thuyết trình của Teacher Tom, "Đặt Mục Đích và Hạnh Phúc Làm Trọng Tâm của Giáo Dục Mầm Non," được trình bày tại Hội thảo Hạnh Phúc trong Giáo Dục vào ngày 23 tháng 11 năm 2024, tại Hà Nội, Việt Nam. Để biết thêm thông tin về Teacher Tom, vui lòng truy cập https://www.teachertomsworld.com/